Новости Республики Коми | Комиинформ

Эзысь войын чужис сьылан

Эзысь войын чужис сьылан
Эзысь войын чужис сьылан
logo
Эзысь войын чужис сьылан
Снимокъясыс Виктория ЧугаевалÖн

Помасис воыс, а сыкöд тшöтш и "Эзысь войын чужис сьылан" уджтасным, кодöс ми лелькуйтiм Сыктывкарса коми культура шöринын кык во чöж. Коми сьыланкывлы, сiйöс гижысь-ливкйöдлысьяслы ми сиим сизим рыт. Уна-ö тайö али этша? Дерт, рытъяссö кö лыддьыны, быттьö и этша, а на кежлö дасьтысьöмсö кö — быдса дженьыдик олöм артмас.

Тайö сизим рытас ми казьтыштiм матö кызь коми сьыланкыв, квайтымын сайö гижысьöс, шылад лöсьöдысьöс да сьылысьöс. Найöс тöд вылö уськöдны миянлы отсалiсны талунъя комын сьылысь, дас ворсысь, квайт йöктысь. Асланыс казьтылöмъясöн миянкöд юксисны матö 100 гöгöр морт — литература да музыка туялысьяс, велöдысьяс, этнограф-фольклористъяс да и рыт вылö воöмаяс тшöтш.

Быд рыт йылысь "Юрган" Коми Республикаса телевизионнöй канал дасьтiс торъя уджтас, код отсöгöн рытъяснас вермисны тöдмасьны республикаын олысь войтыр.

А медым пöртны олöмас тайö уджтассö, медыджыд отсöг сетiс республикаса национальнöй политика министерство, кодi вичмöдiс кык грант. И со бöръя, сизимöд рыт йылысь пасйöдъяс.

"Ягын быдмис зэв мича пожöм"

Коркö Нёбдiнса Витторлы веськалас киас öти вöсньыдіник, дас куим лист бока и эм, тетрадь. Посни шыпасъясöн сэтчö гижалöма роч вылысь вуджöдöм кывбуръяс. Кызь öти гижöда тетрадьыс вöлöма дас нёль арöса Баярса Иванлöн — Иван Вавилинлöн.

Медъёна Нёбдінса Витторлы воöма сьöлöм вылас роч вылысь вуджöдöм "Вывсянь — мича, пытшкöс — лёк" кывбур. Мукöдыс пö сэсся некытчö на оз туйны. И кывкöрталö: колö пö Ваньöлы аслыс босьтчыны гижны кывбуртö, гашкö, аслас бурджыка артмас.

1926 вося июнь 6 лунö "Коми сикт" газетбердса "Коми гижöм" литература лист бокын йöзöдöны Иван Вавилинлысь "Вывсянь — мича, пытшкöс — лёк" медводдза кывбурсö.

И регыдöн йöзыс сiйöс заводитöны сьывны, но дзик мöд ним улын: "Ягын быдмис зэв мича пожöм".

1962 воын Прометей Чисталёв ветлiс Эжва, Сыктыв да Висер юяс пöлöн экспедицияö, и буретш сэтысь кывлöма йöзсяньыс тайö сьыланкывсö.

"Ягын быдмис зэв мича пожöм" сьыланкывйыс, дерт жö, радейтчöм йылысь. Но кöть и гижöма сiйöс роч кывбур подулын, коми гижысь Иван Вавилин пыртiс ассьыс сьöлöм кылöмсö, а такöд тшöтш и коми йöзлысь радейтчöм йывсьыс гуся дум-кöсйöмсö.

"Сувтны эськö пелысьöн"

1976 воö коми гижысь, том ань Александра Мишарина лöсьöдö ассьыс медся нималана сьыланкывсö, стöч-джыка кö, гижö кывбур, кодысь бöрынджык артмис паськыда тöдса сьыланкыв: "Сувтны эськö пелысьöн".

Со мый казьтылö ачыс Александра Петровна, кодлы мöйму декабрь 19 лунö тырис 65 арöс: "Сувтны эськö пелысьöн" кывбур чужис менам Льöмъюса дачаын 1976 воын. 42 градус кöдзыд вöсна эз во автобусыс карö удж вылö лэччыны, а уджалi ме сэки "Войвыв кодзув" журналын.

И ми сэтчö йöрмим: Иван Торопов, Ёгор Рочев да ме. Гижысьяслöн керка öшинь улын гöгöрыс быдмисны зэв мича пожöмъяс. Пукси ме да гижа: "Сувтны эськö пожöмöн…". А сэсся мöвпала: "Кутшöм нö ме пожöм, аньлы тайö оз лöсяв". И вежи пожöмсö пелысь вылö.

Öдйö и артмис кывбурыд, дзик сьыланкыв кодь лоис, кöть эн и гиж выльысь, ну сöмын редакцияö. Час, мися, песла петала да выльысь на лыддя. Ичöтик пусян жырным пача вöлi. Пач ломтöм бöрын матыстчи аслам гижöд дорö да шöйöвоши: быдса нёль строчка содöма кывбур помас. Гижан сямыс, майбыр, тöдса. Ёгорлöн парсасян шыпасъясыс:

Сетны эськö ныр-вомад,

Казялiн мед менö.

Юрсиöдыд чабыртны,

Швачкöбтыны стенö…

Някралi эськö скöр йывсьыд юрсиöдыс "соавторöс", да аслас жырйö игнасис, пажынöдз эз лысьт петнысö.

Кывбурöй медводз петалiс "Югыд туй" газетын. Иван Торопов менö видiс на сэк, мыйла пö татшöм мича кывбурсö сетiн газетö, а эн журналö.

И коркö öтчыд радио пыр пондiс сьыланкывйыд юргыны. Владимир Ширяев на (Нёбдiнын чужлöм челядьлы гижысь) ловъя вöлi, öтлаын лöсялiм буретш. Александр Рочев шыладсö вöлi гижöма. Ёна и сьöласим, веськыда кö шуны. Сэтшöма композиторыд бергöдлöма шыладсö, полуария, полуопера кодь гижöма. Ширяев ёрт шуис, колö пö öд сьыланкывтö сэтшöмöс гижны, мед пызан сайын позис сьывны".

И сэтшöм сьыланкывсö гижис Михаил Оверин. И эз сöмын гиж, а аслас ёрт Владимир Панюковкöд сьылiс йöз водзын.

"Эзысь войын чужис сьылан"

"Эзысь войын чужис сьылан" уджтасыслы нимсö сетiс татшöм жö нима сьыланкыв. Быд рыт сысянь заводитлiм и сыöн помавлiм. Кывъяссö гижис Помöсдiнын олысь поэт Александр Шебырев. Со мый казьтыштiс кывбуралысь: "Менам, дерт, олöм вылас мужичöй видзöдлас, но сьöлöмын и лолын ыпъялö лирика. Вöр-ваыс — ставыс ме пытшкын. Ме натöг овнысö ог вермы. Кымын пыдöджык вöрас пыра, сымын лöсьыдджыка ачымöс кыла.

Коркö август тöлысьнас ме кайлi Пожöг ю вылын сулалысь вöр керкаö ком кыйны. Август 19 лунö, Шöр Спас лунö, сэсся некутшöм мöд лунö, кодзулыс быттьö му вылас öшйö. Ни öти кымöртор абу. 12 час вой, лöнь, вöр керкаын пемыд.

Петi да шензи: эта мында кодзулыс понда гöгöр эзыссьыс-эзысь! Кыла: лэбач шыасис, йöлöга сылы вочавидзис. Мöд шыасис. И сэки сьöлöмöн гöгöрвои, мый став шыладсö Енмыс чужтöма нин. Быд ловъя и ловтöм ловлы ассьыс шыладсö сетö-ма. Ми тайö шыладъяссьыс сöмын нетшкыштам неуна. Дерт, сэсся, чужтöг оз ов татчö мыйкö.

Эз сöмын кывбур чуж, а ставнас сьыланыс. Но ме ёнджыкасö гитараöн ворса, гашкö, та вöсна менам аслам сьыланкывйöй абу сэтшöма тöдса.

Но коркö сэсся Василий Гущинлы сетi дас кымын кывбур, и "Эзысь войынтö" тшöтш, и сiйö лöсьöдöма ассьыс сьыланкывъяс.

Василий Гущин казьтылö: "Тайö кывбурыс Сашалöн мыйöнкö матыс Тима Веньлöн "Поэзия артмöм" кывбуркöд, буракö, Чисталёвыдлöн вужъясыс кольöмаöсь Шебыревыдлы. А "ыджыд поэзияыдкöд" öтпырйö и кокни, и сьöкыд уджавнытö. Но со тай, артмис мыйкö, ньöти дорысь".

А сьылö тайö сьыланкывсö Коми Республикаса народнöй артистка Лидия Логинова. Ми эгö лысьтöй тайö сьыланкывнас, рочöн кö, экспериментируйтны, да вöзйим сьывны аслыс Лидия Петровналы, сiйö ачыс нин ёна экспериментируйтiс тайö сьыланнас да.

"Лунö бана чужан му"

Öкмысдас во сайын комияс öтувтчисны, артмöдiсны ассьыныс канму. Талун ми олам Коми Республикаын. Миян эм асланым Оланподув — Конституция, а сы серти — асланым канму пасъяс — дöрапас, канпас да кып.

1994 воын республикаын вöчисны коми кып-гимн лöсьöдöм вылö йöзöдлöм конкурслы кывкöртöд. Вермысьяс лыдас петiс куим сьыланкыв. Коймöд местасö босьтic Василий Лодыгинлöн да Василий Гущинлöн "Лунö бана чужан му" сьыланкыв.

Со мый казьтылö Василий Григорьевич тайö сьыланкывсö лöсьöдöм йылысь: "Республикаса Каналан Сöвет юöртiс республикалы кып гижан конкурс йылысь. Ме босьтi да гижи кывъяссö. Сетi Гущинлы. Василий Яковлевичлöн эм сэтшöм правилö — некутшöм кывбур дзик пыр не босьтны да гижны сы вылö шыладсö. Öд сы серти, сьыланкывйыд — тайö медводз кывбур, а сэсся нин шылад.

Ковмис уджалыштны, дерт. Сэсся ыстiм конкурс вылад. Комиссия юöртiс, мый миян сьыланкывным босьтöма коймöд места. Но сiйö миян та бöрти некöн сэсся эз и юргыв. Мöдысь конкурстö йöзöдiсны да, бара на ыстiм. Но и та бöрти сьыланыд некöн эз петкöдчыв, кыдзи конкурсын вермысь".

Василий Яковлевич Гущинлöн казьтылöм серти, тайö сьыланкывсö медводдзаысь сьылöма, кыдзи и конкурсын вермöм мöд кыксö, "Асъя кыа" государственнöй ансамблькöд тшöтш опера да балет театрысь öтувъя хор. Сьыланкывйыс артмöма, весиг вöзйöны вöлöм босьтны сiйöс Сыктывкарлы гимнöн.

Бöрынджык тайö сьыланкывсö аслас репертуарö босьтiс Любовь Розе. А öти кадö сiйöс тшöтш сьылiс и юркарса коми культура шöрин бердын котыртöм "Томлун" ансамбль.

* * *

Рытъяссö шонтыны, мичмöдны, кыпöдны миянлы отсасисны уна-уна бур йöз. Таысь ставныслы ыджыд аттьö.

Эзысь войын чужис сьылан.

Сьылам кö, сiдзкö, олам!

Олам кö, сiдзкö, сьылам!

Сьылам и асьнымöс комиöн кылам!

Подписывайтесь на наш канал в MAX

Подписывайтесь на канал "Комиинформа" в MAX




На сайте осуществляется обработка пользовательских данных с использованием Cookie в соответствии с Правилами использования cookies. Оставаясь на сайте, Вы соглашаетесь с условиями Правил. Вы также можете запретить сохранение Cookie в настройках своего браузера.