Новости Республики Коми | Комиинформ

КУРЫДЫС И ЮМОЛЫС МÖРЧЧÖМА

КУРЫДЫС И ЮМОЛЫС МÖРЧЧÖМА
КУРЫДЫС И ЮМОЛЫС МÖРЧЧÖМА
logo
КУРЫДЫС И ЮМОЛЫС МÖРЧЧÖМА
Снимокыс Фёдор МАКАРОВЛÖН

—ВАЖ ЙÖЗ ШУЛÖМАÖСЬ, ЕНМЫС КÖ ПÖ ОЗ ТШÖКТЫ, ВЕСИГ ТУРУН ОЗ БЫДМЫ, — ВИСЬТАЛÖ АННА ЯКОВЛЕВНА БЕЛЫХ. — ЧУЖТÖДЗ НА МЕНÖ ГУАЛÖМАÖСЬ, А СО ТАЙ ЕНМЫС ПЫР НА ВИДЗÖ.

Кулак внучка
Рöднас ань Сыктывдін районса Ыджыд Слудаысь. Öні олö Эжваын. Кыдзи ачыс висьталіс, чужлöма медся шуштöм кадö — 1937 воö, кор налысь рöдвужсö кулачитöмаöсь да репрессируйтöмаöсь.
Батьыс вöлöма служащöйöн, уджалöма вöрпунктын бухгалтер-тшöтöводöн. Мамыс колхозын скöт видзöма. Анналöн чужтöдзыс сиктсьыс сотчöма орчча куим керкаыс. Став грезднас кусöдчöмаöсь, весиг пö пароходъяс сувтлöмаöсь. Нöбасьысь аньыд ёна и повзьöма ускöттьöсьыд. Чайтöма, на-лöн овмöсыс тшöтш тшынйыв каяс.
—Сэки мам ыджыд рушкуа нин вöлöма, — висьталö Анна Яковлевна. — Сылы шуöмаöсь, кагаыс пö вермас чужны шойöн. Вежон мысти и вайöма менö, зэв жебиникöс да висьлöсöс. Акушерыс, кыськö Латвияысь миян сиктö ыстылöмаöсь, мамлы вöзйöма менö дзик пыр жö вичкоын пыртны, абу пö дыр олысь да, кулас.
Нёль лун мысти Нюраöс лэччöдöмаöсь Часса вичкоö. Войнас и пыртöмаöсь сійöс, а асывсяньыс нин попсö арестуйтöмаöсь да бöрынджык лыйлöмаöсь. Сиктас жö кывсьöма, лыйлöмаöсь пö вичкоын служитысьсö кулаклысь внучкаöс пыртöмысь.

Öти кывйысь — лыйлыны
—Мам вöлі шуö, тэ пö шуда, грездас бöръя морт, кодöс удитіс попыд пыртны. Ми öд лыддьыссим "враг народаöн", — водзö висьталö Анна Яковлевна. — Дедöй вöлі кузнечöн, вöчасис пуысь да нажöвитіс бура. Медводз сылысь видзьяссö мырддисны. Ёнасö абу и шогсьöма та вöсна. Ачыс киподтуя да вермöма семьясö вердны. Но сэсся и кузнечасö мырддьöмаöсь. Собранньö вылас дедöй шуöма найöс голодранечьясöн. Но лыйлыны абу удитöмаöсь, войнас сійö кувсьöм рöдвужыслöн паспортöн пышйöма. Та пуд арестуйтöмаöсь ыджыд мамöс, сійö пукалöма дзескыдінын.
Дедöй ветлöдлöма-дзебсясьöма Уралын, кытчöдз кодкö сы дорö ним-вичнас абу шыöдчöма. Сэсся бара водзö пышйöма. Коркö эськö бöрсö гортас воöмаöсь жö дед гозъя. Но керкаас сöмын стенмыс да пöтöлöкыс и вöлöма, ставсö пузувтöмаöсь. Дедöй сэсся регыд и кувсьöма, сьöлöмыс потöма. Йöзыс казьтылісны, сиктас пö вöлі петас да юасьö ветлысь- мунысьыслысь: "Мый ме тэныд лёксö вöчи?" Сэсся бöрсяньыс и ыджыд мам кувсьöма, абу жö вермöма шогсö терпитны да.
Та йылысь меным мам висьталіс, кор ме кызь арöса вöлі. Сійö воясö öд быдторсьыс полісны, öти кывйысь вермисны пуксьöдны. А ичöт мортыдлöн вомас нинöм оз кутчысь, вермас и шуны, мый оз ков.

Жалитан кö — дзескыдінö
1939 воын Анна Цывуниналысь (нывдырся овыс) батьсö арестуйтöмаöсь. Мужичöй вöчöма лавкаын ревизия да, сьöмыс абу тырмöма. Вузасьысьыслы шуöма, документъяссö пö ог пöдлав да аскиöдз удждысь кодлыськö, мед сьöмыд тырмымöн вöлі. Пуксьöдасны пö öд, да кык челядьтö кодлы колян.
Вузасьысьöс жалитöмысь батьсö и пуксьöдöмаöсь. Нянь запассö ставнас нуöмаöсь, кутшöмсюрö эмбур босьтöмаöсь да весиг амбарсö разьöмаöсь.
1942 воын батьыс доброволечöн мунöма война вылö.
—Кöть ичöт вöлі, помнита, бать менö кутлö да бöрдö. А мыйла, ог гöгöрво, — висьталö Анна Яковлевна. — Фронт вывсяньыс пыр письмöяс ыстіс. Кык во мысти нин пöгибнитіс Рытыв Украина мездігöн.
Нюра сійö войнас батьыслысь ортсö аддзылöма.
—Вöлі тöлыся, — водзö казьтылö ань. — Меным некутшöма эз узьсьы. Пукала да öшиньö видзöда. И друг быттьö кильчö вылö котöрöн кайис кузиник тушаа мужичöй да öдзöсö чужйис. Но некод эз и пыр. Верстямми да вöлисти нин гöгöрвои, мый сэки батьлöн ортыс воліс.

Тöкöтьö мамтöг эз кольны
1943 воын мамсö арестуйтöмаöсь. Уджалö вöлöм колхозын, порсь видзö. Кöрымыд абу да, öти порсь тшыгла кулöма, таысь и мыждöмаöсь. Вит во кежлö кöсйöмаöсь дзескыдінö йöртны. Мамыслöн вöлöма куим челядь. Судьяыслöн сьöлöмыс небзьöма да аньöс лэдзöма гортас ныв-пиыскöд войсö коллявны.
—Ме меддзоля, квайт арöса, мамö узьны оз лэдз, пидзöс вылас пуксьöдіс да пырика йöлöн паньöдö. А меным оз кажитчы да кезйöдлö. Ог öд и гöгöрво, мый лоöма збыльысьсö, — казьтылö Анна Яковлевна. — Асывнас тьöтка локтас мам дорö да шуас, вöтаси пö да, ставыс бур лоö, челядьтö сьöрсьыд босьт. Мам миянöс и нуöдіс этап вылад. Сэсся сійöс эз и пуксьöдны, бöр лэдзисны. Война кад, бать фронт вылын, а кытчö миянöс — челядьсö?


Лун и вой мырсигад...
Дзолядырйиыс сылы быд уджыс жö вичмылöма. Мед кö Нюра висьлöс вöлöма. И видз вылад турун пуктöма, и мамыслы порсь видзны отсалöма. Вит арöссянь нин ачыс нянькаалöма, кык арöса воча чойяссö видзöма.
А öтчыд чошöястö видзигöн тöкöтьö неминуча абу лоöма. Вокыскöд вöлöм чом вöчöны. Зонкаыдлöн черыс вольскöбтöма да веськыда Нюралы юрас. Öдва и вирсö сувтöдöмаöсь. Мамыслы лоöмтор йывсьыс абу и висьталöмаöсь. А ачыс абу жö казялöма. Кор нö сэки вой и лун уджаліг-мырсигад челядь бöрсяыд видзöднысö вöлі?

Вильыш нывка
Кор первой классö Нюра пырöма, лыддьысьны бура нин кужöма. Сöмын зэв вильшасьысь вöлöма. Велöдысьыс пö вöлі урок вылас пыр вугралö-узьö. А нывка тайöс оз вермы терпитны да плешкас нямлялöм кабалаторйöн лыйлö. Первойсö эськö велöдысьыд абу тöдöма, коді сійöс татшöм ногöн чуксалö, а мыйöн казялöма вильшасьысьтö, посводзас вöлöм öтпöлöсöн вöтлö.
—Некор мамлы эг норасьлы ни велöдысьыд эз висьтавлы, — шуö Анна Яковлевна. — А öд кöдзыд, мукöддырйисö нелямын градус, а ме öтпöлöсöн посводзын велöдча. Сэсся пелькöдчысьыс, жаль сылы да, ас дорас вöлі корö пырны.

Асьсö эз дöзмöдны
Тадзи кöть вильшасьöма Анна Цывунина, но ачыс пыр кöсйöма лоны велöдысьöн. Школа помалöм бöрас эськö видлöма институтö пырны, но мамыс чорыда висьмöма, инфаркт лоöма да велöдны нывсö абу вермöма. Век жö Анна Яковлевна помалöма педучилище. А сэсся комын арöсöн нин пырöма институтö, мед англия кыв велöдысьöн лоны.
—Аслыд велöдчысьясыд эз дöзмöдчывны-вильшасьлыны? — юася вöвлöм велöдысьлысь.
—Кыдзкö пыр шань челядь веськавлісны, — вочавидзис сійö. — Урок вылын дисциплина вöсна эг майшасьлы.
Бура уджалöмысь Анна Яковлевналы сетöмаöсь "Отличник народного просвещения" ним. А сэки сылы сöмын на кызь вит арöс вöлöма.

Енмыс видзö
Аньлöн чужöмсяньыс нин сьöлöмыс висьö. Врачьяс сы-лы весиг оз вöлöм тшöктыны верöс сайö петны, а кысь нин кага вайны. Но Енмыс сетöма Анна Яковлевналы шуд — сылöн кык челядь.
—Енмыдлысь дивöсö, гашкö, кодсюрö и оз казявны, но вежаясыд пыр отсасьöны, — эскöдö ань.
Анна Яковлевналöн пиыс веськавлöма Афганистанö. Письмöяс тшöкыда гижöма, но сэсся дугдöма.
—Сьöлöм кын. Урок нуöда, а пиöй юрысь оз петав, — нормыліс ань. — Думöн кевмыся: "Енмöй, видз!" А мунігас на сылы молитва гижöд сьöрсьыс пукті. Зептас молитватö и новлöдлöма.
Сійö жö кадас Таня нылöс роддомö нуисны. Меным и юöртісны, кагасö пö ог вермöй спаситны, сöмын нывтö. Больничаас вöлі воча чой уджалö да звöнитіс, кевмысь пö, Танятö операция вылö нуисны. А кодлы? Майшасигад весиг вунöді, мый сэки Николай Чудотворецлöн лун вöлі. Чой туйдіс да, ме и уськöдчи пидзöс вылö, бöрдігтыр заводиті лыддьöдлыны: "Енмöй! Тэ жö тöдан, меным оз вöлі тшöктыны верöс сайö петны, оз вöлі тшöктыны кага чужтыны. Тэ тöдан, пиöй Афганистанын, письмö абу сысянь. Тэ кöсъян öні менсьым кыкнан кагаöс нетшыштны? Енмöй, мыйысь ме мыжми? Менсьым олöмöс босьт, а челядьöс ловйöн коль!"
Тадзи и кевмыси, кöть эськö бöрыннас гöгöрвои, мый менам сэки ропкöдчöмкодь артмис. Виччысьтöг телефон триньöбтіс. Валя вöлöм звö-нитö да шуö: "Ыджыд мам! Чолöмала!" Мыйла, мися, ыджыд мам? Таняыд пö нывкаöс чужтіс.
А куим лун мысти пиöй звöнитіс. Ловъя. Кöть ме быттьö и Енмыскöд ропкöдчи, а со кутшöма отсаліс. Сідз жö спаситчис и племянникöй, Афганистанын жö вöлі. Бомбитны заводитöмаöсь да, кодкö пö быттьö мышкöд тойлаліс бомбоубежищеö пырны. Кöть эськö водзынсö абу дзебсьылöмаöсь, кымынысь бомбитлöмаöсь да. Та вöсна сэки унаöн абу пырöмаöсь. Сэки жö мыйкö зэв чорыда пырк-нитöма. Бомбаыд налöн штабö веськалöма. Мыйöн петöмаöсь дзебассьыс, палатка местаас пö быттьö нырöм пув тыра ыджыд гуран, морт вирысь артмöма. Чайта, Енмыс жö Андрейöс видзис...

Подписывайтесь на наш канал в MAX

Подписывайтесь на канал "Комиинформа" в MAX




На сайте осуществляется обработка пользовательских данных с использованием Cookie в соответствии с Правилами использования cookies. Оставаясь на сайте, Вы соглашаетесь с условиями Правил. Вы также можете запретить сохранение Cookie в настройках своего браузера.