Новости Республики Коми | Комиинформ

Обь ю кузя Ханты да Манси ордö

Обь ю кузя Ханты да Манси ордö
Обь ю кузя Ханты да Манси ордö
logo

СЭТЧÖ, КÖНİ ПЕРЙÖНЫ БИАРУ ДА КЫЙÖНЫ МУКСУН

Бöръя кадö миянлы, коми журналистъяслы, шоча мойвилö ветлыны мукöд регионö. А öд окота аддзывны, кыдзи мукöдлаас олöны. Торйöн нин ёна кыскö вужвойтырлöн муясö.

Перымса комияс ордö ме ветлі университетын на велöдчигöн. Кöть и орччöн олам, а ковмис сэки вöчны Перым кар пыр кытш. Да и öні на веськыд туйыс сэтчö абу. Марий Эл, Мордовия да Удмуртия ылынджыкöсь, но сэтчö веськавны кокниджык — Сыктывкарсянь быд лун ветлöдлö ыджыд автобус. Позьö и поездöн воöдчыны Котлас пыр.

Ханты-Мансийскöдз, веськыда кö, матö öти сюрс километр. Но туйсö вомöналöны Урал гöраяс, та понда ковмö вöчны ыджыд кытш Киров, Екатеринбург, Тюмень, Тобольск, Пыть-Ях пыр. Енэжті кык часöн воöдчан эськö, но Сыктывкарсянь сэтчöдз самолёт оз лэбав. Ми, Комиысь журналистъяслöн нёль морта котыр, медводз мунім автобусöн 7 час Кировöдз. Сэні 12 час гöгöрын пуксим "Москва — Новый Уренгой" поездö. Пыть-Яхö воим мöд лунас 10 час рытын налöн кад серти (миян ногöн, 8 час рыт вöлі). Сэсянь Ханты-Мансийскöдз нöшта на 250 километр. Миянöс виччысисны Ханты-Мансийскысь уджъёртъяс редакцияса "Газельöн". Нёль час мысти ми вöлім гостиницаын нин. А ставнас туйын, артыштны кö и вокзалъясын пукалöмсö, коллялім 51 час.

Мый медводз меным уськöдчис синмö да мыйсянь пыр заводита висьтасьны аслам командировка йылысь мукöдыслы, тайö сэтчöс туйяс. Веськыдöсь, шыльыдöсь, вöнь кодьöсь — шлывган-мунан, öтчыдысь оз зöркнит. Кузялаыс визьйöдлöмаöсь еджыд краскаöн, а туй бокöдыс вольсалöма посни из. Висьталісны, мый кытшын пöшти став туйыс татшöм, 18 сюрс километрысь 13-ыс асфальтируйтöма. Кужöны, сідзкö, вöчны, да тыдалö, мый и дöзьöритöны бура. Туйсö вомöналö уна шор, но казялі, мый уна ичöтик ю нимтöм. Сідзи и гижöмаöсь — Ручей.

Машинаыс, лун кöть вой, уна ветлöдлö, и кызвыныс кузь фурааяс. Номеръяс сертиыс грузöвикъяс вöліны Чувашияысь, Удмуртияысь, Татарстанысь, Перымысь, Улыс Новгородысь, Москваысь... Видз-му овмöс Ханты-Манси кытшын оз сöвмöдны, та понда став сёян-юансö да уна мукöдтор вайöны бокысь машинаясöн, а сідзжö кöрт туй да ю кузя.

Нарошнö кежалі öти сиктса лавкаö тöдмавны сёян-юан вылö донъяс. Няньыс 23 шайта, 10 колькыс — 30, 1 килограмм порсь яй — 260, та дона жö калбас, картупель да морков — 55, капуста — 35, фрукты шöркодя 100 шайт. Татшöм жö доныс и кослунъя выйлöн. Макарон, шыдöс, консерв, сакар, чай, йöла вöлöга вылö донъясыс миян регионын кодьöсь. А ме чайті, ылысь вайöны да, донъясыс курччасьöны. Регионса да карса веськöдлысьяс оз сетны предпринимательяслы кыпöдны донъяссö, корöны медыджыда содтыны 20 прöчент. Изьваысь фотокорреспондент эскöдіс, мый налöн районын ставыс тöдчымöн донаджык.

Но, ылалім тай сёрниысь. Нöшта на окота содтыштны сэтчöс туйяс йылысь. Кöть и найö шыльыдöсь да веськыдöсь, неминучаяс туй вылын, висьталісны, овлöны тшöкыда. И медсясö ыджыд öдöн мунысь фураяс понда — туйыд бур да, "лэбöны". Чинтылöны öдсö, сöмын кор тыдовтчö ГИБДД-лöн машина. А сійöс некымынöс ми туй кузя паныдалім. Миян уджъёртъяс, кодъяс воисны некымын часöн сёрöнджык, аддзылöмаöсь, кыдзи ичöт машина пырöма грузöвик улö. Но татчöс шоперъяс вежавидзысьöсьджык. Оз тэрмасьны да, мыйысь нимкодь, карті ветлöдлігöн казялі, пыр лэдзöны вуджны туй.

Ми жö аддзылім сöмын югыд факелъяс — вöр шöрын сотöны биару. Пыть-Яхсянь Ханты-Мансийскöдз эг аддзылöй ни öти сикт. Асфальтируйтöм туйяс кежöны сöмын татшöм факелъяс дорас. Нималö тайö регионыс и мусирöн. Страналöн уна пельöсын перйöны тайö мупытшса озырлунсö, но 60 прöчентсö — тані, Ханты-Манси кытшын. Биару трубасö регионын нюжöдöмаöсь 19.500 километр кузьта, а мусирсö мöдöдöм могысь — 6.283.

Но оз сöмын биаруöн да мусирöн нимав тайö войвыв муыс. Татчöс вöр-ваыс озыр уна сикас зверь-пöткаöн, тшöтш и ласичаöн, туланöн, анчаöн, низьöн, сьöдбöжöн. Пыть-Яхсянь Ханты-Мансийскöдз туйнымöс эз öтчыдысь пöперегавны кöчьяс да мукöд пемöс. А юяс озырöсь быдсяма чериöн, тшöтш и стерлядьöн да чимиöн. Но муксунысь, чирысь, щокурысь чöскыдджык чери пö оз овлы, шуöны асьныс олысьяс. Миянöс чöсмöдлісны жö чериöн. А öтчыд журналистъяс-мужичöйяс ветлісны кыйсьыны, шедіс метр кузьта сир, зэв ёна радлісны, снимайтчисны сыкöд весиг. А сиктса олысьяс шмонитісны, тайö пö сир, а абу чери, чериыс кутас кайны августын на.

МЕДВОДДЗА ЛУН ХАНТЫ-МАНСИЙСКЫН

Медводдза лунö ми мö-дöдчим тöдмасьны Ханты-Мансийск карöн. Сійöс позьö кытшовтны подöн öти лунöн. Ми ветлöдлім карса уличаясöд да нимкодясим сэтчöс архитектураöн. Сійö зэв аслыспöлöс. Санкт-Петербургкöд да Москвакöд ог мöд öткодявны. Но бетон плитаясысь вит, öкмыс да джуджыдджык öткодь керка-кöрöбъяс позьö аддзыны и сэтысь, и уна мукöд карысь, тшöтш и Сыктывкарысь. А Ханты-Мансийскын татшöм керкаыс этша, и найöс мавтöмаöсь уна рöмöн. Сэк жö эм уна стрöйба, кутшöмöс некытысь сэсся он аддзы. Стрöитчысьяс зільö-ны пыртны сідз шусяна национальнöй колорит, сійö жö чум кодь йыла стрöйбаяссö кыпöдöны. Найö и вöчöны карлысь чужöмбансö аслыспöлöсöн. Кодсюрöлы тешкодь, но веськодьöн, чайта, некод оз коль, уналы Ханты-Мансийск воö сьöлöм вылас. Важ керкаыс уна жö. Найöс эжöмаöсь, мавтöмаöсь. Карлысь чужöмбансö ньöти оз урöсмöдны, мöдарö на, бергöдöны важас да уськöдöны тöд вылö, мый тайö карыслöн эм аслас история. Ханты-Мансийск лои карöн 1930-öд воясö. А медводдза йöзыс овмöдчылöмаöсь матö 1000 во сайын.

Ёна стрöитчыны заводи-тöмаöсь 20 во сайын. Дженьыдик кадколастöн тані кыпöдісны велöдчанінъяс, культура да спорт шöринъяс, музейяс, гостиницаяс, вичкояс, памятникъяс. Öткодь стрöйбаяс абуöсь. Ханты-Мансийскын выльмöдісны аэропорт, и сэтчö пуксьылöны ыджыд самолётъяс. Карын котыртлöны Россияса да татчöс нималана артистъяслысь концертъяс, нуöдöны войтыркостса кинофестивальяс. Та могысь стрöитöма ыджыд комплекс. Сэні эм 8 метра судта орган, а клавишаяссö музыкальнöй инструментлы вöчöмаöсь Арктика дорысь аддзöм мамонтлöн лыясысь. Татчöс олысьяс радейтöны спорт, гöрдитчöны гöраяссянь исласянінъясöн да торйöн нин биатлон шöринöн. Ханты-Мансийскын овлöны медся гырысь ордйысьöмъясыс.

Тані ставсö вöчöма йöз вöсна тöждысьöмöн. Москваын да Питерын муувса вуджанінъясыс дукаöсь, няйтöсь, сэні шонтысьöны найö, кодъяслöн абу ола- нін, а Ханты-Мансийскын югыдöсь, джоджыс мыськöма, стенъясын öшалöны фотографияяс да картинаяс. И некодлы оз во юрас гижны краскаöн лёк кывъяс. Пукалöны дежурнöйяс, да пырас кö коляскаа вермытöм морт, сылы отсаласны лэччыны пандусöд. Арбат сяма улича, кыті оз журъявны машинаяс, карын некымын. Паркыс уна и. Карыс зэв веж, пуяс да кустъяс кын-дзи синтö лым сылöмсянь гажöдöны дзоридзьяс. И тайö Ылі Войвылын!

Шыбитчö синмад и сöстöмлуныс — некытысь он аддзы ёг чир. Куритчан пом, кампет кор, сур улысь сулея, мый мисьтöмтöны унджык карсö, тшöтш и Сыктывкар, кок улад оз туплясь. Вижовгöрд жилеткаа роска тьöтъяс да зыръя дядьöяс эз паныдасьлыны, тыдалö, войнас пелькöдчöны. А гашкö, карын олысьяс оз ёгдысьны да? Ме серти, Ханты-Мансийск Россияын медся сöстöм кар.

А öд во 20 сайын на Ханты-Мансийск йылысь ёнасö некод, мусир да биару перйысьяс кындзи, эз тöд. Тані сулалісны сöмын пу керкаяс да баракъяс. Мупытшса озырлунъяс вылö видзöдтöг йöзыс олісны гöля. Мый ышöдіс обласьтса власьт кутысьясöс вежны кытшса юркарлысь чужöмбансö да кы-дзи тайö налöн артмис, ме ог тöд. Ханты-Мансийсксалы мойвиис — налöн вöліны юралысьяс Сергей Собянин да Александр Филипенко. А кор найöс вуджöдісны уджавны Москваö, татчöс войтыр шогö усисны. Бур кывйöн казьтылöны кыкнансö, но торйöн нин Филипенкоöс. Сійö налы Ен кодь. Асьныс олысьяс шуöны, ставыс пö веськöдлысь сайын. Гашкö, и правöсь да. Босьтам миянлысь республиканымöс, абу жö гöль регион, но Ханты-Мансийскöдз ми-янлы ылын. Войвыв карын öшалö уна сідз шусяна социальнöй реклама, коді ышöдö радейтны кар. Ыджыд плакатъяс вылын — шуда челядь, нюмъялысь том йöз, нималана спортсменъяс да карса пыдди пуктана олысьяс. А сур реклама син улö эз усьлы. Гашкö, миянлы тасянь жö колö заводитны?

(Водзö лоö на.)