Новости Республики Коми | Комиинформ

Олöны-вылöны Мöсерпомын

Олöны-вылöны Мöсерпомын
Олöны-вылöны Мöсерпомын
logo
Олöны-вылöны Мöсерпомын
Снимокыс Фёдор МАКАРОВЛÖН

Мыйлакö бöръя кадас пыр ёнджыка кутіс кыскыны менö важся, джынвыйö эновтöм коми сикт-грездъясö, кöні ассьыныс нэмнысö коллялöны сöмын арлыда войтыр. Сэні олöмыс муртса нин чусалö. Тыртöм дзик öти улича пöлöн сулалöны синтöм öшиньяса керкаяс. Сöмын кöнсюрö на пиын кылö на олöмлöн кöрыс. Кильчö выланыс пыр и петалöны сэні олысь пöрысь бабъяс да дедъяс, кодъяс гежöда аддзывлöны бокысь гöсьтъястö да окотапырысь сёрнитöны быдöнкöд. Быттьö тэрмасьöны висьтавны асланыс олöм-вылöм йылысь. И сэки оз нин кажитчы грездыс эновтöмаöн. Бара кутшöмакö ловзьö син водзад сэтчöс олöмыс. И абу нин сэтшöм гажтöм тайö грездас.

Со татшöмöн и колис менам паметьö Мöсерпом грезд, коді меститчöма Занульесянь нёль километр ылнаын, Нюла ю сайын. Кыдзи гижö историк Игорь Жеребцов, грездыс медводдзаысь казьтывсьö 1620 воын на. 1926 воын тані вöлöма 54 керка да 289 олысь. Но сэсся вочасöн Мöсерпомын, кыдзи и уналаын, олысьыс кутöма чинны и чинны. А талун сэні лыда морт нин.

Сэтчö ми мунам векньыдик вöрса лыаа туй кузя. Машинаным ньöжйöник тюрö гуранъяс вомöн. И нёль километр кузьта туйыс кажитчö торйöн нин кузьöн. Бур, мый сійöс неважöн дзоньталöмаöсь "Лузалес" котырса войтыр да ми вермим веськавны ылі грездö. И со медбöрын вöрыс помасис. Миян син водзын петкöдчисны важиник керкаяс. Зумыда сулалысьыс, гашкö, некымын сöмын. Анфиса Васильевна да Николай Дмитриевич Старцевъяскöд паныдасим налöн керка дорын. Корисны пыравны ылысь воöм гöсьтъястö. Медводз сёрниö воим Анфиса Васильевнакöд, кодлы тавося декабрь 1 лунö 80 арöс тырö.

—Тані и чужлі 1930 воын, — казьтылö олöма ань. — Некытчö бокö эг ветлы. Водзті уна йöз олісны грездас. Весиг начальнöй школа вöлі. А öні дас квайт морт и колим. Комын керка нин абу. Ме помнита да, грездас куим бригада вöлі. Видз вылö гудöк шы улö ветлывлім турун пуктыны. А кутшöм гажаöсь вöліны важся праздникъясыд! Петан ывлаö да быд пельöссянь гудöк шы кылö. Öтияс йöктöны, мöдъяс частушка гораа ливкйöдлöны. Кöть и сьöкыда уджалім сійö кадас, но гажаа олім. А, гашкö, том пöраыд эз сетлы ёна майшасьны да шогсьыны.

Бура помнитö Анфиса Васильевна сьöкыд война кадсö. Зэв тшыгпырысь оліс налöн семьяыс, кыдзи и унаöн сійö кадас. Батьыс фронт вылын вöлі. Сэсся воис да скöт видзысьяслöн бригадирöн уджаліс. Нёльöд классын велöдчигас нин ичöтик Анфисаöс индісны пошта новлöдлысьöн. И ковмис ветлывлыны Занульеöдз нёль километр сайö подöн. Сизим класс помалöм бöрын бара поштальонöн зілис. Но сэсся сылы, кыдзи и грездса мукöд олысьлы, помтöм сьöкыд удж вичмис. Тöвнас вöр делянкаын увъяс кераліс, мотористлы отсасьысьöн зілис. Тулыснас кер кылöдіс. Гожöмнас турун пуктіс. Мöсерпом грездын сэки "Рудник" колхоз вöлі. Бöрынджык сійöс öтлаöдісны Занульеса "Рассвет" колхозкöд. Сэсся нин "Спаспорубскöй" совхоз лоис.

Помнитö на Анфиса Васильевна, кыдзи видз вылö петавлісны ытшкыны шонді петігас на, кор лысваа туруныс кокниа усьö коса улын. Сэсся лысваыс косьмас да вöлисти бокö пуктöны косаяссö. Уна во зіль ань видзис куканьясöс, лысьтіс мöсъясöс. Колхозлöн вöлі нёль мöс стада. Видзисны тані и ыжъясöс да порсьясöс.

—Вöлöганад сэки зэлыд вöлі, да гортын пыр видзлім мöс, порсь, ыжъясöс, чипанъясöс, — казьтылö олöма ань. — Но öд видзьястö сэки эз сетлыны да гусьöн вöлі аслад сюруклы турунтö ытшкан, кытысь верман. А öні вын-эбöс абу да мöстö важöн нин ог видзöй. Сöмын ыжъяс эмöсь на. Да и некод нин грездад мöстö оз видз. Туруныд эськö и мыйта колö. Но сідз ытшкытöг и усьö лым улö.

А сэсся сёрниö пырöдчис Анфиса Васильевналöн Николай Дмитриевич верöсыс, коді уна во сайын Сыктывкарын велöдчылöма трактористö да шоперö. Сы бöрын нэмсö колхозын да совхозын уджалöма.

—Сійö кадас öд сиктсьыд некытчö оз вöлі лэдзны мунны, — шуö сійö. — Да менö бокö оз вöлі ёна и кыскы. Гортад öд медся гажа. А сэсся 1961 воын öтлаасим Анфиса Васильевнакöд. Ыджыд кöлысь эгö и вöчлöй. Локтан вося февраль 28 лунö ветымын во нин лоö, кыдзи öтлаын олам. Сэки зарни кöлысь вылад, дерт жö, ковмас чукöртлыны гöсьтъясöс.

Вит челядьöс быдтісны гозъя. Сöмын тай Леонид пиныслöн дженьыдджык вöлöма нэмыс. А мукöдыс асланыс семьяясöн олöны. Грездö некод эз кольччы. Коді Кыддзавиддзын, коді Абъячойын, коді Княжпогост районса Синдор посёлокын. Дерт, бать-мамсö оз жö вунöдны. Волывлöны отсасьны. Торйöн нин гожöмнас. А пöрысь гозъялы медся мусаöсь внук-внучкаясыс. Кыдзи нö ичöтъястö он радейт.

—Тайö керкаыслысь öти юкöнсö ньöблім, — водзö нуöдö сёрнисö Николай Дмитриевич. — Сэсся сы дінö содтöд жыр кыпöдім. Сэні и олам. Дерт, öтнадлы сьöкыд та ыджда стрöйбасö лэптыны. Ставсö помечöн вöчим. Сэки йöзыс бурöсь вöліны. Пыр и локтасны отсöг вылö, коран кö. Сöмын рытнас пызан сайын пукалыштасны и ставыс. Миянлы тайö керкаыс тырмас нин.

А сідзсö талун найö важсö казьтылöмöн и олöны. Уна вося бур уджысь кыкнаннысö эз öтчыдысь ошкывлыны. Пенсияыс, дерт, абу ёна ыджыд. Но кыдзи висьталісны, налы тырмö. Ичöтик грездын лункосмöсöн воссьывлö лавка, кытысь позьö медся коланасö ньöбны. Эм нöшта грездын социальнöй уджалысь Михаил Иванович Потапов. Олöма войтырлы отсасьö. Пывсянö ва новлö. Тöвнас туй весалö. Висьман кö, звöнитö бурдöдчысьяслы. Найö волöны машинаöн. Но тöвнас татчö, кор гöгöр ставсö тыртö, воöдчыны сьöкыд. Эм нöш-та Николай Дмитриевичлöн аслас Т-16 трактор, кодöс важöнкодь нин ньöбліс. Кöрт вöлыд сылы ёна отсалö. И пестö, и турунтö сійöн ваялö. И вöрö ветлывлö. Кокъясыс висьöны да ылö оз нин мун. Но сы пыдди тракторнад быдлаö веськалан. Кольöм во сійöн весиг лавкаö нянь ваяліс.

Сöмын сьöкыд Мöсерпомын олысьяслы ваöн. Öти юкмöс и эм грезд увдорас. Эм нöшта ва башня. Но сэтысь колö насоссö дзоньтавны. И век жö кыдзкö тай бергöдчöны ас вынъясöн. Нинöм вылö оз норасьны.

* * *

Кытшовтім грездсö. Увдорас синмö шыбитчисны эновтöм керкаяс. Налöн кöзяинъясыс важöн нин олöны бокын. Сöмын гожöмнас волывлöны бать-мамыслöн важся оланінъясö. И öні тайö стрöйбаясыс шога видзöдöны гежöда паныдасьлысь ветлысь-мунысь вылö. Быттьö кöсйöны юавны, мый нö пö лоö миянкöд водзö вылö. Зэв гажтöм серпас воссьö син водзын. Став сертиыс тöдчö, мый Мöсерпом грездын нэм помсö коллялöны бöръя олысьяс нин. А оз лоны найö, и грездас олöмыс кусас. Бара йöзлöн öти оланін бырö Коми мулöн карта вылысь. И сійö абу на медбöръя. Шог вöлі миянлы Мöсерпомысь бöрсö мунігöн.