Новости Республики Коми | Комиинформ

Ставыс артмас, эскан кö аслад вынö

Ставыс артмас, эскан кö аслад вынö
Ставыс артмас, эскан кö аслад вынö
logo
Ставыс артмас, эскан кö аслад вынö
снимок Михаил МЕЛЬНИЧУКЛÖН

 

Воöн-джынйöн сайын Россияса Президент Дмитрий Медведев ичöт да шöр бизнеслы сиöм öти чукöртчылöм дырйи шуис: "Тырмас пöдтыны бизнессö!" Сійö сэки тöдчöдіс, мый ичöт бизнес отсалас ловзьыны Россиялы.

Тайö кывъяссö казьтышті республикаса медзіль предпринимательясысь öти, Изьва районысь "Изьва" производственнöй котырса генеральнöй директор Олег Михайлович Терентьевкöд аддзысь-лігöн. Кольöм нэмлöн öкмысдасöд воясö сійö районын медводдзаяс лыдын босьтчис уджавны выль ногöн. Помаліс менеджментлысь Россияса академия. Босьтіс содтöд тöдöмлун Германияын, США-ын. Ас кежас босьтчис выль технологияясö. Велöдчис ачыс да тшöтш велöдіс ёртъяссö. Корсюрö мыйкö эз артмывлы. Но эз усьлы шогö.

И со талун сылöн юрнуöдöм улын уджалöны "Изьва-строитель Усть-Цильма" да "Изьва-строитель Ижма" кык стрöитчан котыр, "Діюр" йöв завод, кöні вöчöны йöлысь да яйысь сёян-юан, кампет-преник вöчан цех, нянь пöжаланін, лавкаяс, столöвöй. Таысь öтдор "Изьва" котыр пöрöдö вöр. Изьваын да Діюрын уджалöны вöр переработайтан базаяс. Котырлöн торъя юкöнъяс иналöны ассьыныс вöчассö, вайöны районö бокысь сёян-юан. Предприятиелöн эм аслас транспорт: абу сöмын автомашинаяс, но и вавывса суднояс, Ираёль станцияын кöрт туй вож. Быд во аслас транспортöн "Изьва" котыр вайö Щельяюрö Ненеч автономия кытшлы 20 сюрс сайö тонна груз, а сэсянь аслас судноясöн кылöдö Улыс Печора вылö.

Тайö каднас вöчöма сы мында, мый Олег Михайловичлы позьö и нимкодясьны.

– Збыльысь 15 во чöжöн ми вöчим ыджыд удж. Венім став сьöкыдлунъяссö, кодъяс заводитчисны Россияын гырысь вежсьöмъяссянь. Бура гöгöр-воим помтöм экономическöй реформаяслысь збыль донсö, власьтъяслысь слаблунсö. Велöдчим кутчысьны выль власьтъяслöн ворсöдчöмлы паныд. И став мытшöд вылö видзöдтöг ёнмим, сöвмöдім производство, велöдім ассьыным уджалысьясöс. Талун миян котырын зільö 400 сайö морт да нöшта тулыс-арнас босьтлывлам содтöд сёöс.

– Республикаö выль стрöйбаяс кыпöдны корлывлöны Молдавияысь, Украинаысь, мукöдлаысь йöзöс. Ті кыдзи та вылö видзöданныд?

– Бокысь некодöс огö корöй. Миянын уджалöны Изьва, Чилимдін, Ухта да Печора районъясса олысьяс.

Öнія кризисыс кучкис и миян производство кузя. Этшаджык сьöм кутісны вичмöдны социальнöй стрöй-баяс вылö, эзджык пондыны ньöбны вöчöмторъяснымöс. Эз ло уджыс стрöитчысьяслы, шоперъяслы, вöр лэдзысь-яслы. Серпасыс збыльысь абу ёна бур. Но öд колö овны, корсьны нелючки венан туйяс. И ми корсям. Лöсьöдам весиг сэтшöм йитöдъяс, кодъясысь абу ыджыд водзöсыс, но кутшöмакö век жö отсалöны миянлы. Чайта, оз ков чинтавны асланым уджалысьяслысь лыдсö. Тайö лоö бизнеслöн подулöн.

– А мый öні вöчанныд?

– Водзö кыпöдам олан керкаяс, производственнöй стрöйбаяс, пывсянъяс, школаяс, нянь пöжаланінъяс. Кутам йитöд Ненеч автономия кытшкöд, кытчö быд во нуам Діюрын да Изьваын кыпöдöм керка, офис, производственнöй стрöйба срубъяс. Сэні миян специалистъяс став стрöйбасö вайöдöны помöдз. Сідз, сöмын Коткиноын кольöм во гожöмнас Изьваысь 20 стрöитчысь лэптісны дас кык патераа олан керка.

Олег Михайлович висьталіс, мый кольöм во сылöн предприятиеысь стрöитчысьяс капитальнöя дзоньталісны Красноборын да Кыдзкарын школаяс, эштöдісны Изьваын школа-детсад. Юрсиктас жö лэптісны 22 керкаысь быдса микрорайон. Кольöм во июльын помалісны Изьваын спорткомплекс, коді лоис сиктын олысьяслы бур козинöн.

"Изьва" котырöн веськöдлысьяс вöчöны ставсö, медым кризисыс омöльджыка тöдчис тані уджалысьяс вылö. Быдлунъя стрöитчöмысь, нянь пöжалöмысь, вöр лэдзöмысь, груз новлöмысь öтдор унатор вöчсьö производствосö водзö ёнмöдöм могысь. Сідз, та вылö "Изьвалеспром" бöръя воясö видзис 11 миллион шайт. Діюрын сувтöдöма уна пилаа рама, вöр пилитан станок, стрöитöма гараж, ньöбöма выль погрузчик, МТЗ трактор, лöсьö-дöма став коланасö тані уджалысьяслы бура шойччöм могысь.

– Талун ми кутам син улын Чилимдін районын выль велöдчанін стрöитöм кузя проект. Сэтчö пырöны школа, интернат, гараж, котельнöй. Уджсö котыртö "Инвестстройцентр". Ми, дерт жö, пырöдчам аукционö. А вермам кö, ставсö вöчам бура да ас кадö.

– Олег Михайлович, ку-тшöм отсöг колö талун бизнеслы, торйöн кö, тіянлы?

– Меным колö öтитор, медым эз торкавны миянлысь уджнымöс. Талун странаын серпасыс сэтшöм, мый выль бизнестö дзик тыртöминын лöсьöдны он вермы. Зэв нин унатор корöны вöчны такöд йитöдын контроль нуöдысьяс. Абу кö тэнад опыт, абуöсь кö юридическöй, технологическöй, финансöвöй позянлунъяс, öдвакö мыйкö удайтчас вöчны. Сиктын олысь оз быд предприниматель вермы босьтны бокысь уджйöзöн сьöм. Ми олам ю бердын. Унатор позис эськö нуны-вайны ю кузя. Но сöмын видлöй! Та могысь колö мынтыны кöкъямыс сикас вот. Коді водзтіджык лöсьöдліс аслас уджлы бур подув, сійö талун сулалö кок йылас. Татшöмъясыслöн бизнесыс кутас сöвмыны.

– Но öд талун быд велöдчысь тöдö, мый предпринимательяслöн уджыс лоö öнія экономикалöн зумыд подулöн. Та йылысь быд лун висьталöны гырысь чина йöзлöн кабинетъ-ясын. А збыль вылас мöд ног артмö?

– Власьтö веськалöм бöрын унаöн öтдортчöны збыль олöмсьыс. Кöть эськö оз этша чиновник босьтчы бизнесö. Но абу гöгöрвоана, кыдзи государственнöй морт удитö петкöдлыны асьсö и бизнесын. Тайö öд абу общественнöй удж. Мед кöть на пиысь öти видлас пасйысьны предпринимательöн аслас ыджыд чин вылö видзöдтöг. Сэки, гашкö, гöгöрвоас, кыдзи ыджыдалö миян бюрократия. Öд тешкодьтор артмö. Уна сикас справка, лыдпас чукöртöм могысь колö уджöдны торъя йöзöс. Миян специалистъяс асывсянь рытöдз дасьтöны быд сикас документсö, кодъяс некодлы оз ковны. Тайö ёна дзугö бизнеслысь уджсö.

– А стöчджыка кö, мый тіянöс майшöдлö?

– Миян прокуратура уна мытшöд сувтöдö бизнес водзö. Пыр волывлöны сэсянь кутшöмкö прöверкаясöн, некутшöм подувтöг панöны уголовнöй делöяс, мырддялöны документъяс. Меным кажитчö, мый сэтчöс уджалысьяс оз тöдны ассьыныс стöч могъяснысö.

Öні биысь видзчысян службалöн индöд серти районын вермасны пöд-лавны нёль детсад. Ставыс сы сайын, мый шуас суд. Дерт, тайö учреждение-ясыс зэв важ керкаясын. Но öнöдз некод тайöс эз казявлы. Сэк жö пöдлаласны кö детсадъяссö, кытчö воштысьны челядьлы? Мый вöчны уна дас мамлы, кодъяслы ковмас эновтны уджнысö? Та йылысь некод оз мöвпыштлы. Миян социальнöй юкöн век вöлі тьöтпом ныв кодь. Быттьö олам йöз государствоын. Öд колö медводз лöсьöдны челядьöс видзöм могысь бур позянлунъяс, а сэсся нин пöдлавны важмöм детсадъяссö. Республикаса бюджет кö сетас выльöс стрö-итöм вылö сьöмсö, ми босьтчам тайö уджас.

 

* * *

Кывкöртöд пыдди колö шуны, мый Олег Михайлович зільö отсавны быдöнлы, коді сы дінö шыöдчö, торйöн нин детсадъяслы да школаяслы. Ачыс сійö пыр ошкö зіль да водзмöстчысь педагогъясöс, кодъяс велöдöны лоны ныв-зонмöс сиктын талунъя кöзяинъясöн. Отсалö и спорткружокъяслы. Сы дорын уджалысьяслöн челядьыс ве-лöдчöны странаса да республикаса вузъясын предприятие тшöт весьтö, мед сэсся вежны ассьыныс бать-мамнысö. "Изьва" котырын абу этша татшöм том йöзыс, на лыдын и Олег Михайловичлöн ыджыдджык пиыс.

– Сідзкö, сиктса бизнес сöвмöм вылö лачаыс век жö эм?

– Колö эскыны бурас. Велöдны эскыны и орччöн уджалысьясöс, лоны сöстöм сьöлöма да ассьыд кывтö кутысь мортöн. Сэки и позяс виччысьны коми сикт-грездын бур вежсьöмъяссö.