"Коми йӧзӧдчан керкалӧн" коридорті, быттьӧ подиумті, мунӧ кузь тушаа, вӧсни стана, мича том ань. Модель? Артистка? Абу. Сыктывкарса 36-ӧд номера школаын велӧдысь Ольга Маркова.
Небыд видзӧдласа ань пукалӧ меным паныд да мелі нюмӧн, ыджыд муслунӧн висьтасьӧ аслас велӧдчысьяс да уджъёртъяс йылысь.
Ольга Владимировна оз сӧмын бура висьтась, но и кужӧ зэв сюся кывзыны, весиг кутшӧмкӧ здукӧ казялі, мый ачым заводиті сёрнитны школаын практика йывсьым. Думышті, мися, Ира, тэныд ӧд юасьны колӧ, а оз аслыд "мойдны". Татшӧмӧн, буракӧ, велӧдысьыдлы и колӧ лоны.
Коми кыв велӧдысь
Ань 10 во нин уджалӧ 36-ӧд номера школаын. А помалӧма Коми пединститутын роч филология факультет.
—Искусствояс гимназияын велӧдчигӧн зэв ёна кажитчисны коми культуралӧн история да мирса художествоа культура предметъяс, — казьтыліс Ольга Владимировна. — Лои окота водзӧ велӧдны-туявны культурасӧ. Та понда и муні филология нырвизьӧ, ӧд филологтӧ культура подувнас бура жӧ тӧдмӧдӧны.
Институт помалӧм бӧрын вомъёртӧй пырӧма уджавны коми культура шӧринӧ. Кӧть уджыс и зэв ёна кажитчӧма, зільӧма сэні недыр.
—Концерт дасьтӧм-нуӧдӧмыс сьӧлӧм вылӧ воис. И йӧзыс шӧринад зэв жӧ шаньӧсь, — висьталіс Ольга Маркова. — Но сэні, вӧвлі, и рыт сёрӧдз уджавны ковмыліс. А менам сэки ичӧт кага вӧлі, кодӧс некодлы вӧлі детсадйысь босьтнысӧ.
Сэсся том мамӧс корӧмаӧсь уджавны школаӧ, велӧдны челядьӧс коми кывйӧ.
—Дыр мӧвпавтӧг босьтчи, ӧд помавлі искусствояс гимназияын коми юкӧн. Да и дипломын эм коми да роч кывъяслысь грамматика орччаӧдан дисциплина йылысь пасйӧд, — казьтыліс Ольга Владимировна. — Такӧд тшӧтш 10-11 классъясын рочӧн сеті томуловлы Коми Республикаса литератураысь тӧдӧмлун. Тайӧ предметыс меным ёна кажитчис! Коми гижысьяслӧн повесьт- висьтъясыс зэв интереснӧйӧсь. Ачым лыддьысьнытӧ радейта да, гашкӧ, та вӧсна сэтшӧм ёна сьӧлӧм вылӧ воис. И челядьлы тшӧтш вӧлі любӧ! Лыддьысям, сэсся гижӧд сертиыс викторина, юржуглантор дасьтам, экскурсия вылӧ ветлам. Найӧ ыджыдӧсь нин да, ставсӧ гӧгӧрвоисны.
Творческӧя уджавны
—Помнитанныд-ӧ медводдза урокнытӧ? Мукӧдыс висьтавлӧны, мый классад колӧ тигр дорӧ клеткаӧ моз пырны...
—Менам татшӧм мӧвпыс эз вӧв, челядьсянь сӧмын бур виччыси, — нюммуніс ань. — Помнита, зэв ёна полі. Лача куті, мый найӧ мӧдасны менӧ кывзыны да кывзысьны. Зэв ёна дасьтыси медводдза урок кежлӧ, рытывбыд пукалі. Корси ворсӧмъяс, юржугланторъяс... Коми кывсӧ нуӧді 2-4 классъясын зонпоснилы. Найӧ ичӧтӧсь на, и ставныс шаньӧсь. Мекӧд радпырысь ворсісны, сьылісны, юржуглантор тӧдмалісны. Предметсьыс оценкатӧ, дерт, пукталім жӧ, но эг стрӧга донъялӧй, ӧд комитӧ челядь кыдз каналан кыв велӧдісны.
Куим во уджалӧм бӧрын том велӧдысь петӧма кага ваян отпускӧ.
—Сэсся директор юӧртіс, мый позьӧ велӧдны роч кыв, менам дипломӧй татшӧм позянлунсӧ сетӧ да. Тайӧ вӧлі коми кывйысь часъяссӧ чинтавтӧдз на, — висьталіс Ольга Владимировна. — И со ӧнӧдз на сета челядьлы роч кывйысь да литератураысь тӧдӧмлун.
Тӧдса уджын ставыс лоӧма выль ногӧн.
—Коми кывйысь урокъяссӧ нуӧді зэв творческӧя. Тані коліс вӧчны сідз, медым челядь окотапырысь велӧдісны кывсӧ, медым налы вӧлі любӧ. Эз ков зэв пыдісянь велӧдны да экзамен сдайтны. А роч кывсьыд колӧ, медым ставсӧ велӧдасны — ӧд и ОГЭ, и ЕГЭ лоӧ. Оз кӧ зільны урок вылад, "два" пуктан. Но та пӧрйӧ колӧ и творчество боксянь зонпоснисӧ ыззьӧдны, медым урокыд вӧлі интереснӧй.
Челядькӧд уджын медсьӧкыдыс — дисциплина кутны. Ме шань велӧдысь, ог вермы вывті стрӧга ныв-зонкӧд сёрнитны. Роч кыв урок дырйи бара на кывзысьӧны, а литература вылын быдӧнлы окота мыйкӧ да висьтавны.
Тані тшӧтш колӧ кужны челядьсӧ ыззьӧдны, творческӧя мӧвпавны велӧдны. Сьӧкыд вӧчны сідз, медым литератураысь ставӧн став колана висьт-романсӧ лыддисны. Ӧні томуловыд интернетын радейтӧны "кытшлавны".
Сентябрсянь Михаил Лермонтовлӧн "Герой нашего времени" да Николай Гогольлӧн "Мёртвые души" романъясӧн заводитам тӧдмасьны. Чайта, сьӧкыд лоӧ.
—Кыдзи челядьлӧн бать-мамыскӧд йитӧдсӧ аддзыны?
—Меным та боксянь мойвиис. Бать-мам ёна отсасьӧны. Зык-вен некор эз вӧвлы. Ковмас кӧ, ме на дорӧ верма шыӧдчыны отсӧгла, а найӧ — ме дорӧ. Уджалам, позьӧ шуны, ӧтувъя команда моз. Кута лача, и водзӧ ставыс лоӧ тадзи жӧ.
Лыддьысьны радейта
Ольга Владимировна — велӧдысь рӧдысь. Бабыс уджавлӧма школаын, а сэсся роноын. Мамыс — биолог-географ, велӧдӧ на челядьӧс. Ольга Владимировна дзолясянь аддзӧма, кыдзи бабыс да мамыс дасьтысьӧны урок кежлӧ.
—Первой классын велӧдчигӧн аслам урокъяс бӧрын век мам дорӧ кольччывлі, сылӧн урокъяс вылын география да биология йылысь сюся кывзі. Сы вӧсна и некутшӧм мӧд профессия йылысь думыштны эг вермы.
Вӧлі кӧ позянлун кольӧм кадас косавлыны, нинӧм эськӧ аслам олӧмын эг веж. Сӧмын англия кывсьыс содтӧд бур тӧдӧмлун босьті. Сытӧг ӧні некытчӧ.
Мамӧй, мӧдарӧ, юасьӧ, мыйла пӧ географ-биологӧ эн велӧдчы? Сэтшӧм пӧ тайӧ интереснӧ. А ме лыддьысьны радейта. И роч, и суйӧрсайса, и коми висьт-роман окотапырысь лыддя. Та понда, буракӧ, и бӧрйи филология нырвизьсӧ.
Ольга Владимировналысь юалі, кутшӧм гижӧд сылӧн медрадейтана.
—Медрадейтанасӧ зэв сьӧкыд бӧрйыны! — мӧвпалыштіс ань. — Суйӧрсайса гижысьяс пиысь Эрих Мария Ремарклӧн романъяс кажитчӧны. Ӧні со "Триумфальная арка" помалі. Фэнтезиысь — Толкиенлӧн "Властелин колец" кажитчӧ. Шерлок Холмс йылысь став небӧгсӧ лыддьылі. Ӧні Гарри Поттер йылысь гижӧдъясӧн тӧдмася да Ремарклысь "Ночь в Лиссабоне" лыддя. Роч да коми авторъясысь зэв сьӧкыд кодӧскӧ бӧрйыны. Ставсӧ радейта! Кыдз нӧ верман, шуам, Владимир Тиминлӧн да Геннадий Юшковлӧн гижӧдъяс пӧвстын бӧрйысьны? Некыдз! Пыр висьтала, мися, коми литератураыд сэтшӧм интереснӧй. Казьтыла, кыдзи гимназияса велӧдысьным Раиса Ивановна Вагнер шулывліс, кӧсъянныд кӧ пӧ коми кывсӧ бура тӧдны, "Бива" романсӧ комиӧн лыддьӧй.
Чойӧй неважӧн висьталіс, Оля, ме пӧ чужан кывйӧс вунӧдны куті. Колӧ пӧ комиӧн лыддьысьыштны. Ме сылы "Чугра" роман сеті. Ӧні лыддьӧ. А мамӧй "Бива" романӧн тӧдмасьӧ. Сёрнитӧ рочӧн, а лыддьӧ комиӧн. Оз ставсӧ гӧгӧрво да, комиа-роч кывкуд пыр ки улас. Литературасӧ зэв жӧ радейтӧ, кӧть ачыс география-биология урокъяс нуӧдӧ.
Кывбуралӧм
Литература дорӧ муслуныс ышӧдӧма Ольга Марковаӧс кывбурасьны.
—Нёльвизятӧ (четверостишие) век вӧлі гижа, — казьтыліс сійӧ. — 8 классын велӧдчигӧн веськавлі творческӧй школаӧ. Миян дорӧ воліс Алексей Попов, коді сетіс некымын урок. Лыддис кывбуръяс, донъяліс найӧс ритм да рифма боксянь. Та бӧрын торйӧн нин окота лои гижнысӧ. Сэки комиӧн ёнджыка кывбураси, а ӧні рочӧн. Гижӧдъясӧс Андрей Поповлы мӧдӧдлі. Вочави-дзис, рифмаыд пӧ слаб, тшӧктіс та йылысь торъя небӧг лыддьыны. Лыдди. Кывбуръясӧс аслам Инстаграмын йӧзӧда, медым рӧдвужӧй да ёртъясӧй тӧдмасясны.
Бӧръя кывбуръясысь ӧти — бабӧйлӧн медводдза радейтчӧм йылысь. Муса зонмыскӧд тӧдмасьлӧмаӧсь Шойнатыын. 1939 воын сійӧ мунӧма армияӧ, а 1941-ӧдын заводитчӧма война. Найӧ сэтшӧм мича письмӧяс ӧта-мӧдныслы гижлӧмаӧсь — кывбуръяс тэчӧмаӧсь, мелі кывъяс та могысь корсьӧмаӧсь. Радейта пӧ тэнӧ, ог вунӧд. Зонмыс ассьыс снимоксӧ мӧдӧдлӧма. А 1943 воын война вылад усьӧма. Бабӧй 10 воысь дырджык война вылын усьӧм муса зонсӧ виччысьӧма, гашкӧ пӧ, локтас. 1954 воын верӧс сайӧ петӧма, менам дедкӧд гӧтрасьӧмаӧсь.
Кор бабӧлы 80 арӧс вӧлі, кыскис ассьыс ыджыд кудсӧ, кӧні нэмсӧ тайӧ зонмыслысь письмӧяссӧ видзӧма. Меным петкӧдліс, лыддис. Бӧрдыштіс. Сійӧ том зонмӧн колис, а бабӧй пӧрысьмис. Сии налӧн радейтчӧмлы кывбур.
Мый йылысь нӧшта гижа? Коми му йылысь, Туискерӧс чужан грезд йывсьым. Журналъясӧ некытчӧ эг мӧдӧдлы, сӧмын аслам аккаунтын йӧзӧда. Яндыся кодлыкӧ гижӧдъясӧс петкӧдлыны. А матыссаяслы кажитчӧ.
Ирина Терентьева
Снимокыс Ольга МарковалӦн гортса архивысь
