Новости Республики Коми | Комиинформ

Кöсъянныд овны дыр? Юöй сöстöм ва

Кöсъянныд овны дыр? Юöй сöстöм ва
Кöсъянныд овны дыр? Юöй сöстöм ва
logo

Ёртöй шойччöма Японияын. Асыввывса тайö странаыс, дерт, зэв аслыспöлöс. Но Комиысь мортыд медся ёна чуймöма, кор видлöма сэтчöс юан васö. Краныс пö торъя, и сэтысь визувтö минеральнöй ва. Синва кодь сöстöм да збыльысь чöскыд. Гашкö, та вöсна и японечыд дыр олö-вылö?

А кутшöм ва юöны Сыктывкарын, а сідзжö миян республикаса ылі сикт-грездын олысьяс? Тайö да мукöд юалöм вылö вочавидзö асшöр уджалысь Иван Пальшин, коді уна во нин туялö буретш юан васö.

Казьтыштам, Иван Павлович дас кöкъямыс во зільöма Коми наука шöринса Химия институтын химик-технологöн.

–Мыйла босьтчинныд туявны юан васö?

–2004 воын тöдмалім, кыдзи республикаын перйöм бокситсö переработайтны, медым эз вöв некутшöм коляс. Та могысь лöсьöдім торъя технология. И сэки тыдовтчис, мый сідз шусяна сернокислöй леменьöн позьö весавны ва. Тшöтш и юансö.

А сэсся ме сёрнитчи Эжваса жилищно-коммунальнöй овмöскöд, мый босьтча бурмöдны ва весалан технология, медым сэтчöс олысьяслöн патераясын кранысь визувтіс сöстöм ва. Жаль, но помöдз тайöс збыльмöдны эг вермы.

–Иван Павлович, а кранысь васö пузьöдтöгыс позьö юны?

–Тöдчöда, Сыктывкарын да Эжваын кранысь визувтысь ваыс лöсялö Роспотребнадзорöн урчитöм санитарнöй норма-правилöлы. Но найöс вöлі вынсьöдöма кольöм нэмся 30-40 воясын.

Мирса унджык странаыс вочасöн сöвмöдіс ассьыс санитарнöй нормаяссö, медым юан ваыс вöлі кыдз позьö бурджык. И Россияысь специалистъяс зілисны жö та могысь. Миян юан ваным öткымын лыдпас-норма серти суйöрсайса кодь жö.

–Сідзкö, кранысь васö повтöг позьö юны?

–2006 воын Коми наука шöринса химия, биология, геология да физиология институтъясын зільысьяскöд öтвылысь туялім, сукмö-ö шыръяслöн вирыс сывдöм ва юöмысь. Уджыс вöлі аслыспöлöс. Кранысь босьтöм васö первой кисьталім лемень кружкаясö, 25-30 градус дырйи кынтім, сэсся бöр сывдім.

И казялім, мый тайö ваас хлор пыдди артмö хлорид, тöдчымöн унджык сэні лоö кислородыс да водородыс... Мукöд бур сорас йывсьыс ог нин казьтыв.

–Тіян ног кö, крансьыс васö первой колö кынтыны?

–Патент босьттöдз колö вöлі öкмыс тöлысь юктöдны йöзöс кынтылöм да сывдöм ванас да öттшöтш туявны налöн вирлысь суклунсö, шоммö-ö сійö татшöм васьыс, оз-ö лёкногöн сійö мöрччы мортлöн дзоньвидзалун вылö. Жаль, но öнöдз тайöс вöчтöм. И абу ставыс сöмын миян сайын.

–Иван Павлович, а кыдзкö донъялöны-ö юан васö?

–2010 воын Москваын вöлі "Акватэк" войтыркостса конференция. Пасъя, сійöс нуöдöны кык вонас öтчыд. Сэки чукöртчылісны матö 50 странаысь специалистъяс. Быдöн петкöдліс юан ва дасьтан ассьыс технология. И, колö шуны, вöлі мый видзöдлыны. Ми сэні вöзйим юан васö донъявны вит тшупöд серти. Та дырйи тöд вылö босьтім валысь физико-химическöй да микробио-логическöй лыдпасъяссö да дзоньвидзалуна мортлысь вирсö.

Чайтам да, медводз тöд вылö колö босьтны морт вирлысь сідз шусяна ферментно-гормональнöй сорассö (сэні ылöсас 10 сюрс фермент да 1 сюрс гормон) да уна-ö вирас водородыс (РН). Медым ставыс вöлі гöгöрвоанаджык, вайöда татшöм лыдпас. Дзоньвидза мортлöн вирын водородыс – 7,4. А юркарса олан керкаяслöн кранысь визувтысь ваын РН-ыс – муртса 6,8–7,0. Сідзкö, вир-яйлы лоö содтöд уна вын видзны, медым РН-сö кыпöдны урчитöм нормаöдз. Тадзи бырöны секретин да ВИП гормонъяс. Но юан ваас кö водородыс 7,5–7,6, сэки найö оз "сотчыны"-бырны. Тöданныд, мыйла кодсюрö олö сё арöсöдз? Татшöм мортыс медвойдöр юö бур ва, кöні тырмымöн буретш РН-ыс.

Миян донъялöм серти, Сыктывкарын, Ухтаын да Воркутаын олысьяс юöны 3-öд сорта ва. Сідз, юркарын ваас РН-ыс ылöсас 6,9–7,1, сэсся öти литрын кислородыс 8–10, хлорыс – 1–1,2, дейтерийыс – 130 миллиграммысь этша... А Ухтаса ваын хлорыс абу, литр ваын кислородыс 2, дейтерийыс 130 миллиграммысь унджык, но сы пыдди нöшта на унджык и тритийыс.

Хлор, дерт, шоммöдö васö, но буретш сыöн виöны микробъяссö. Та вöсна хлорнас дыр на кутасны вöдитчыны. Сытöг быдсикас кöвъясян висьöмыс зэв öдйö паськалас.

Сідзжö туялім и öткымын сикт-грездын юкмöсъяс. И чуймим: сэні РН-ыс 7,6. Миян донъялöм серти, тайö буретш колана 1 сорта юан ва. И стöч татшöм ваыс Эжва ю йылын.

Ставсö тайöс артыштöмöн позьö вöчны шогö уськöдан кывкöртöд: миян республикаын предприятиеяс, кодъяс первой дасьтöны, а сэсся васö лэдзöны трубаясö, асланыс уджын ёнасö оз кöс-йыны нинöм вежны бурланьö. Дерт, медся кокни ыстысьны Роспотребнадзорöн урчитöм санитарнöй норма-правилö вылö. И та вöсна, чайта да, юан ваыс дыр на оз сöстöммы. Серпасыс вежсяс сöмын сэки, кор республикаса олысьяс тайö зэв тöдчана юалöмсö кыпöдасны асьныс. Öд ватö быдöн быд лун юö. Сэки чина йöзлы быть ковмас тайö уджас босьтчыны.

–Иван Павлович, а муувса ваыс абу бурджык? Сэсся лавкаын вузалöны сулеяö кисьталöм ва...

–Россияса медшöр санитарнöй врач Геннадий Онищенко эскöдö, колö пö юны сöмын муувса ва. И сійöс позьö гöгöрвоны, öд татшöмыс збыльысь сöстöм, и некутшöм бацилла ни мукöд ковтöм ловъя лов абу. Но ми лыддям, мый сэні неуна унджык тритийыс да дейтерийыс, кодъясöс нöшта шуöны "сьöкыд ваöн". Дыр кö татшöмсö юны, вирыд вочасöн неуна, но шоммас. А, сідзкö, сёр ли водз заводитас нёрпавны сьöлöм, сэсся и мукöд висьöм кöвъясяс...

Сёрни помын казьтышта, мый талун Россияын вирсö татшöм пыдісянь туялöны сöмын реанимацияын, кытчö веськалö мортыс. Весиг Москваын да Санкт-Петербургын, а Сыктывкар да Ухта йылысь и сёрни абу.

Дерт жö, сöстöм юан ва-лöн тöдчанлуныс зэв ыджыд. И тайö гöрöдсö позьö да колö разьны. Кута лача, воас кад, кор миян республикаса медся ыджыд чина йöз, на лыдын и Юралысь, збыльысь заводитасны тöждысьны войтырлöн дзоньвидзалун вöсна. Öд важся еврейскöйын "врач" кывлöн вежöртасыс – ваöн бурдöдысь морт.