Новости Республики Коми | Комиинформ

Важся Египетысь — Комиö?

Важся Египетысь — Комиö?
Важся Египетысь — Комиö?
logo
Важся Египетысь — Комиö?
Снимокыс Фёдор МакаровлÖн

Археологияыд, тыдалö, медся аслыспöлöс наука. Зэв на уна сэні гусяыс, гöгöрвотöмыс, мый колö туявны-корсьны-аддзыны. Содтöд ставыс тайö, кыдз шуласны, кыз му улын. И татшöминсö колö на жö первой казявны.

Мутö пö колö кужны лыддьыны, эскöдö история наукаса кандидат, доцент, Коми наука шöринысь кыв, литература да история институтöн веськöдлысьöс вежысь Игорь Васкул. Сöмын пö сэки асьтö верман шуны археологöн. Пасъям, Игорь Орестович наукаын зільö нин 30 во, а экспедицияö ветлö матö 40 во...

Пöль ордымöд

Чужöма-быдмöма, кыдз кодсюрö радейтö шуны, мирса столицаын – Воркутаын. Велöдчöма сэтчöс 1 номера шöр школаын.

Ичöтсяньыс сійöс магнитöн моз кыскöмöн кыскöма история, кыдзи наука. Мыйла?

–Миян семьяын ёна пыдди пуктісны пöльöс – Пётр Яковлевич Васкулöс. Рытыввыв Украинаын школаын велöдöма буретш история. 1941 воын сійöс лыйлöмаöсь, – казьтылö учёнöй. – Мöд классянь ме ёна лыддьыси. Медсясö, дерт, радейті историякöд йитчöм небöгъяс да та кузя жö быдсикас йöзöдöм уджсö.

Школа бöрын пырöма Сыктывкарса госуниверситетлöн история факультетö. Коймöд курс помалöм бöрын вуджöма сэки Ленинградса на госуниверситетö история факультетса археология кафедраö.

Сё дивö! Мойвиис!..

–Ме окотапырысь ветлывла экспедицияö. Вöр-ваыс кыскö ас дорас, пыр мыйкö выльтор аддзылан-тöдмалан. Майбыр, нуöдасны-вайöдасны, весиг вердасны и. Сöмын зіля корсьысь, – нюмъялö учёнöй.

Медводдза экспедициясö öнöдз казьтылö. Сэк велöдчöма буретш СГУ-ын на. Туясьöмаöсь-корсьысьöмаöсь Емва юдорса сідз шусяна Весыва дорса важся оланінын. Том йöз заводитöмаöсь первой зырйöн кодйыны мусö, сэсся кианыс босьтöмаöсь пурт, хирурглысь скальпель, пинь бурдöдан инструментъяс, кисточка...

Виччысьтöг студент Васкул лыа пытшсьыс казялöма кутшöмкö кöрт ёкмыль. Сё дивö! Мойвиис, везитіс!.. Морöсас сьöлöмыс радысла ыпъялöма. Том морт киас босьтöма кисточка да заводитöма сійöн вештавны лыасö. Збыльысь тайö кöрт, мыйöнкö казьтылö копьёлысь ёсь помсö. И кыдзи сійö вермис татчö веськавны? Öд татчöс важся олысьлöн вöлöмаöсь сöмын бронзаысь вöчöмторъяс...

Но водз радлöма. Вöлöмкö, Игорь Васкулöс ёртъясыс тешитöмаöсь: сылöн корсьысянінö, лыа пиö, гусьöникöн дзебöмаöсь багырлысь круксö... Быд экспедицияын пö татшöмыс овлö: шмонитны радейтысь татшöм ногöн крукыштлö ассьыс ёртсö.

Студенталан кадсö Игорь Орестович пöся казьтылö. Экспедицияын асывнас, пажын кадö да рытнас öтувъя котырöн нуръясьлöмаöсь. А лун кежлö öти мортыслы сёйны-юнысö артавлöмаöсь… 50 ур. Мöд кывйöн кö, некымын мортлысь сьöмсö öтувтöмöн позьö, вöлöм, ньöбны тушёнка банка. Томулов содтылöмаöсь ас зептысь деньга да босьтлöмаöсь нöшта öти банка, медым шыдыс вöлі нöгыляджык.

Велöдысьяс ас ногыс зільöмаöсь ышöдны студентъясöс бурджыка корсьысьны. Мыйкö тöдчанатор аддзысьлы вичмöдлöмаöсь сгущёнка банка. Юмовтö ныв кöть зон радейтö. А вöр шöрысь кытысь босьтан кампет-прениктö?

И важся гижöд-мойд

–Ленинградса университетын ми велöдім сідз шусяна полевöй исследование кузя методика. Археологлы зэв коланатор. И талун туйö петтöдз лыддям важся легенда-мойд, путешественникъяслысь, географъяслысь, геологъяслысь туйвывса пасйöдъяс, зілям аддзысьлыны сикт-грездса олысьяскöд... Мортлöн уна нэмсайса оланін йылысь кöнкö да казьтывсьö-висьтавсьö, – висьталö Игорь Орестович. – Тадзи, шуам, ёртъяскöд восьтім Сыктывдін районса Ыб сикт дорын Сыктыв берегса зэв важся гуасянін. Сэки, помнита да, зэв дыр варовитім нималана учёнöй Геннадий Бараксановкöд.

А нöшта аслас ёртъяскöд археолог радейтö ю кузя пыжöн кывтны. Учёнöй бара на казьтыштіс, мутö пö колö кужны "лыддьыны". Аслас опытыс ыджыд да, зэв öдйö казялö уна нэмсайса оланін-гуасянінтö. Кöть сэні талун шувгöны нин пуяс либö гöгöр ставыс эжсялöма.

–Важöн комияс овмöдчылöмаöсь ю дорö, пожöма ягö, кöні быдмö тшак-вотöс, олö уна сикас пöтка-звер, – висьталö учёнöй. – Вуктыл районын сувтöдалöмаöсь ЛЭП-лысь сюръяяс. Кутшöмкö лунö уджалысьясыс мöвпыштöмаöсь ветлыны вуграсьны. Бульдозерöн вöр пырыс веськöдчöмаöсь ю дорö, мунігмозыс пöрлöдлöмаöсь пожöм-козсö. Дерт, пуртнас чашйöмаöсь и нитшсö, и мусö. И важся гуасянінсö тшöтш пузувтöмаöсь...

Нелямын вонад Игорь Васкул Изьваысь öтдор республикаса дзик быд кар-районö волöма, а сідзжö корсьысьöма Войвыв Кавказын, Литваын, Россияса Европа юкöнын, весиг Из сайын. Войсö пö унджыкысьсö коллявлім палаткаын, гежöдика вöр керкаын, корсюрö сикт-грездын... И дзик öтчыдысь мöйвиöма овны кар шöрын – Салехардын. Обь юö Полуй усянінын коркö вöлöма мортлöн зэв важся оланін. Салехардса музей котыртöма экспедиция. Сэтчö корöмаöсь и Игорь Васкулöс. Снимокъяссö видзöдігöн збыльысь чуйман: со ювывса порт, кöні ректысьöны саридзысь Обь юö пырысь суднояс. Карыс быттьö ки пыдöс вылын, и сэні жö туясьöны археологъяс.

"Нимöдöмаöсь" мир пасьта

Кывза учёнöйöс да шензя, кытчö сöмын абу мойвилöма сылы веськавлыны, мыйсö сöмын абу кутлöма киас. Сідз, Чилимдін дорын эм Гарев грезд. Сэтысь аддзöмаöсь кöрт нэмся гуасянін. Бронза чер, дзик доллар кодь мичмöдчантор, мый новлöмаöсь сійö кадся йöзыс коскас, бронзаысь вöчöм рöмпöштан торъяс...

Кулöмдін районса Мыс сиктысь сюрöма еджыд сёйысь сикöтш. Татшöмсö ас кадö вöчлывлöмаöсь важся Египетын. Гашкö, Тутанхамонлöн гöтырыс либö чойыс мичмöдлісны тайö сикöтшнас ассьыныс сьылісö? Кыдзи веськаліс сійö Комиö? Кодкö вайöма татчö, вöдитчöма сійöн, а сэсся муыс нин, талунъя сбербанк моз, видзöма сикöтшсö миян кадöдз.

2002 воын Васкул овыс грымöбтöма мир пасьта. Коми наука шöринö Игорь Орестовичлы сьöрсьöн-бöрсьöн звöнитöмаöсь и Америкаысь, и Германияысь учёнöйяс... Телефонöй пö донавліс, вочавидзнысö ог вöлі удит. А кыдзи да мый шемöсмöдöма и мукöд странысь нималана археологъясöс?

Гаревса нэмöвöйся гуасянінысь учёнöйлы сюрöма зэв аслыспöлöс дозмук-чаша. Нюмъялöмöн ачыс казьтылö:

–Видзöдан да, сійöс быттьö вöчöмаöсь мортлöн юр чашкасьыс. Мöдöдім сэсся Москваö, медым лабораторияын туялöм бöрын стöча вочавидзисны, мыйысь сійöс вöчöмаöсь. А юöрыс кыдзкö век жö паськалöма. Республикаса öти газетысь корреспондент шыöдчис, гашкö пö, гижыштам та йылысь. Но ме и ставсö висьталі, содті, мый уна нэм сайын Святослав князь тышкасьлöма быдсикас вöрöгкöд. А сэсся князьлöн юр чашкасьыс öти хан вöчöма чаша, мичмöдöма эзысьöн да сыысь юöма курыд зелля. Корреспондентыд йöзöдöма гижöдсö, но, öкаяннöйыд, вывтіасьöма: Печора ю бокысь пö важся гуасянінысь Комиысь археолог аддзöма князь Святослав юрлöн чашкаысь вöчöм чаша... Рöкыд вылö и Россияса шöр газетъяс тшöтш печатайтöмаöсь шензьöдана юрсö. Со тадзи тöдлытöг шызьöдісны мир пасьталаысь уна археологöс...

Велöдö да водзö туясьö

Быд велöдысь зільö кольны ас бöрас ассьыс велöдчысьясöс, кодъяс водзö кутасны восьлавны сылöн ордымöд. Игорь Орестович шуö, ставнысö пö öдвакö верма лыддьöдлыны. СГУ-ын велöдысьяс – сылöн жö быдтасъяс. Уна и аспирантыс. Öні со бара на куим том мортлы отсалö зумыда сувтны кок йылас. Зэв уна ныв-зон ветлывлöмаöсь сыкöд экспедицияö, кöні сійö юксьöма аслас опытöн, кыдзи колö корсьны-аддзыны важся оланін, гуасянін, кыдзи кыз му улысь перйыны гырнич тор...

Сійö бара на мöвпалö ветлыны Вуктыл, Изьва, Кулöмдін районъясö, весиг стöча тöдö, кöні кутас корсьысьнысö. Зэв на уна мöвпалö вöчны. И мед эськö збыльмас учёнöйлöн став дум-кöсйöмыс.

Игорь Орестович, дерт жö, шуда морт, ассьыс уджсö радейтö, быд асыв окотапырысь тэрмасьö кыв, литература да история институтö.